AD Rotterdams Dagblad, 20 november 2021.
Door: Peter Groenendijk & Antti Liukku
Leefbaar Rotterdam bestaat 20 jaar en dat wordt gevierd. Maar hoe staat de partij ervoor? ,,Toen we begonnen, kenden we geen angst
De stemming is uitgelaten als de leden van Leefbaar Rotterdam zich op 20 september verzamelen in zalencentrum Lommerrijk in Hillegersberg. De zon schijnt, Feyenoord heeft net van PSV gewonnen. Er zijn Leefbaar Rotterdam-donuts (groen-wit) en voor de deur staat de nieuwe campagnekar (ook groen-wit), met het nieuwe logo: een arm met gebalde vuist en opgerolde mouw.
Binnen wordt Robert Simons met massale steun verkozen tot lijsttrekker. Maar dan maakt de vrolijkheid plaats voor ernst. Simons spreekt over de ‘tsunami van geweld’ die de stad teistert. Criminelen die op woningen schieten, jongeren van vijftien die elkaar neersteken. ,,Het is toch vreselijk?’’, zegt Simons tegen de leden. ,,Wat mij betreft gaan we weer de grootste partij worden. Hopelijk nog iets groter dan nu. Zodat ze écht niet meer om ons heen kunnen.’’ Er klinkt luid applaus.
Het zijn grote verdiensten die worden genoemd – maar wel vooral uit de eerste vier jaar. Hoe onderscheidend is Leefbaar anno 2021 nog? ,,Het is juist onze verdienste dat we minder onderscheidend zijn dan vroeger”, zegt Ronald Buijt, partijstrateeg en partijvoorzitter Ronald Buijt. ,,Dankzij Leefbaar zijn veel partijen, zowel lokaal als landelijk, behoorlijk naar rechts opgeschoven. Zaken als veiligheid en uitwassen van de multiculturele samenleving worden nu wél benoemd. Maar Leefbaar blijft hard nodig om te voorkomen dat we niet terugvallen.’’
Leefbaar is volwassen geworden, zegt oud-wethouder Marco Pastors. ,,De partij straalt meer rust uit, is niet meer zoekend, maar weet nu hoe ze over zware onderwerpen kan praten, ook zonder dat er rumoer komt.” Het contrast met de roerige beginjaren is groot, zegt ook oud-lijsttrekker Joost Eerdmans. ,,Leefbaar is de meest stabiele factor in de Rotterdamse politiek geworden. Het draait altijd om Leefbaar, dat zie je nu ook weer in die stadion-discussie. Leefbaar is een geoliede machine geworden, een sterk merk, met altijd dezelfde punten.”
Toch is er een punt waarover we Leefbaar lang niet meer zo vaak horen als vroeger: de islam. ,,Dat is een keuze die Leefbaar lijkt te hebben gemaakt”, zegt Pastors. ,,Het is een moeilijk onderwerp, het wekt bij anderen altijd veel emotie op.”
Geen angst
Leefbaar-veteraan Dries Mosch, raadslid tussen 2002 en 2016, betreurt de keuze. ,,Toen we begonnen kenden we geen angst’’, zegt de voormalig lijfwacht van Fortuyn. ,,Nu zijn we bang dat andere partijen ons gaan boycotten als we zaken stevig neerzetten.”
Hij pakt een folder van de gemeente, met op de voorkant een ambtenaar met een hoofddoek. ,,Dit kan toch niet? Ik zie een moslima, geen neutrale ambtenaar. De islamisering van de samenleving, zoals Fortuyn het noemde, gaat keihard door. Maar het lijkt wel of mensen zijn uitgeblust.”
De koerswijziging kan niet los worden gezien van wat er vier jaar geleden gebeurde. Na een stevige campagne, waarin toenmalig lijsttrekker Joost Eerdmans ook nog een alliantie sloot met Thierry Baudet, weigerden partijen als GroenLinks, PvdA en D66 met Leefbaar in zee te gaan. Rotterdam kreeg een coalitie van zes partijen en tien wethouders, Leefbaar belandde knarsetandend in de oppositiebankjes.
,,Aan de ene kant kregen we met Denk en Nida te maken, aan de andere kant met de PVV die erbij kwam”, zegt Eerdmans over die periode. ,,Daar moesten we fel tegenin. Maar na de verkiezingen hadden we toen wel een probleem, ja. En onze kiezers willen wel dat we ons uitspreken, maar óók dat we het waarmaken. Als Leefbaar moet je je altijd afvragen hoe je in beeld blijft voor het college.”
Islam
Pastors ziet de verminderde aandacht voor de islam als een ‘gebaar om aan coalities te werken’. Dat denkt ook Mosch. ,,Het is lastig. Wij zijn er om problemen op te lossen en daarvoor moet je verantwoordelijkheid nemen. Maar ik denk dat we kleiner worden als we onze toon matigen.”
Hoe ziet de huidige partijleider het? ,,De islam speelt gewoon minder dan vier jaar geleden”, zegt Robert Simons. ,,Toen hadden we de aanslagen in Parijs gehad, de opkomst van IS. Integratie blijft voor ons belangrijk, we blijven er op letten. Maar ik ken een heleboel Rotterdammers met een islamitische achtergrond die ook gewoon elke dag naar hun werk gaan. Mijn kinderen spelen gewoon met Turkse klasgenootjes, dat gaat prima. Ik denk dat dat voor veel Leefbaar-stemmers geldt.”
Simons betwist dat hij zijn toon gematigd heeft. ,,Dit is gewoon mijn stijl. Maar misschien heeft het bestuur wel voor mij gekozen met de lessen van 2018 in gedachten. Ik heb in elk geval de duidelijke opdracht gekregen om er alles aan te doen weer te gaan besturen. Dat de Christenunie met één zetel een wethouder levert en wij met elf zetels niet, dat kan natuurlijk niet.”
De vraag is of Leefbaar weer de grootste kan worden nu het voor het eerst geen landelijke bekendheid als lijsttrekker heeft. Voorganger Eerdmans denkt van wel. ,,Robert is minder bekend, maar wel scherp. En mensen weten precies wat ze van Leefbaar mogen verwachten.” Volgens Pastors kan het zelfs een voordeel zijn. ,,We hebben voorheen soms sterker geleund op de bekende lijsttrekker en minder op het merk zelf. Maar dat heeft ook nadelen. Want er waren ook zat mensen die een hekel aan me hadden.”